Đông Trùng Hạ Thảo là một loại đông dược quý có bản chất là dạng kí sinh của loài nấm Cordyceps sinensic thuộc nhóm Ascomycetes trên cơ thể sâu Hepialus fabricius. Phần dược tính của thuốc đã được chính minh là do các chất chiết xuất từ nấm Cordyceps sinensic. Tên gọi "Đông Trùng Hạ Thảo" là xuất phát từ quan sát thực tế khi thấy vào mùa hè nấm mọc chồi từ đầu con sâu nhô lên khỏi mặt đất. Vào mùa đông thì nhìn cặp cá thể này giống con sâu (côn trùng), còn đến mùa hè thì chúng trông giống một loài thực vật (thảo mộc) hơn.
Vị thuốc này thực chất là hiện tượng loài sâu đất Hepialus fabricius bị kí sinh bởi nấm thuộc chi Cordyceps. Những con sâu này có thể đã ăn phải bào tử nấm đến khi sợi nấm phát triển mạnh, chúng xâm nhiễm vào các mô vật chủ, sử dụng hoàn toàn các chất dinh dưỡng trong cơ thể sâu. Đến một giai đoạn nhất định, nấm phát triển thành dạng cây (hình dạng giống thực vật) và phát tán bào tử. Đông Trùng Hạ Thảo chủ yếu tìm thấy ở vùng núi cao trên 4.000, ở cao nguyên Thanh - Tạng (Thanh Hải - Tây Tạng) và Tứ Xuyên (Trung Quốc).
Đông Trùng Hạ Thảo khi còn sống, người ta có thể trông rõ hình con sâu, với đuôi là một cành nhỏ, mọc lá. Khi sấy khô, nó có mùi tanh như cá, đốt lên có mùi thơm. Phần "lá" hình dạng giống ngón tay, dài khoảng 4-11cm do sợi nấm mọc dính liền vào đầu sâu non mà thành. Đầu sâu non giống như con tằm, dài chừng 3-5cm, đường kính khoảng 0,3 - 0,8cm. Bên ngoài có màu vàng sẫm hoặc nâu vàng với khoảng 20-30 vằn khía, vằn khía ở gần đầu nhỏ hơn. Phần đầu có màu nâu đỏ, đuôi giống như đuôi con tằm, có tất cả 8 cặp chân, nhưng 4 đôi ở giữa là rõ nhất. Chất đệm nấm hình que cong mọc ra từ hình sâu non một chút. Sâu non dễ bẻ gẫy, ruột bên trong căng đầy, màu trắng hơi vàng; chất đệm nấm khá dai và bên trong ruột hơi rỗng, có màu trắng ngà.
Công dụng:
Theo các ghi chép về đông dược cổ, Đông Trùng Hạ Thảo là một vị thuốc bồi bổ hết sức quý giá, có tác dụng tích cực với các bệnh như rối loạn tình dục, thận hư, liệt dương, di tinh, đau lưng mỏi gối, ho hen do phế hư hoặc cả phế, thận đều hư và có tác dụng tốt đối với trẻ em chậm lớn. Một số nghiên cứu hiện đại chỉ ra rằng Đông Trùng Hạ Thảo có tác dụng tăng cường công năng của tuyến thượng thận, cải thiện chức năng thận, nâng cao năng lực miễn dịch, kháng khuẩn, kháng virus, chống ung thư và phóng xạ. Chống lại tác dụng xấu của tân dược đối với thận. Bảo vệ thận trong trường hợp gặp tổn thương do thiếu máu. Chống loại sự suy thoái của thận, làm hạ huyết áp ở người cao huyết áp. Chống lại hiện tượng thiếu máu ở cơ tim. Tăng cường dịch tiết trong khí quản và trừ đờm. Làm chậm quá trình lão hóa của cơ thể. Hạn chế bệnh tật của tuổi già.
Cách sử dụng:
Tùy theo từng bài thuốc mà "Đông Trùng Hạ Thảo" kết hợp, người ta có thể chế biến nó khác nhau. Phổ biến nhất là hầm cùng gà, vịt, thịt lợn, hoặc ngâm rượu.
Dưới đây là một số bài thuốc dùng kết hợp với Đông Trùng Hạ Thảo.
Bài 1:
Ba ba: 1 con - Đông trùng hạ thảo: 10gr - Táo đỏ: 10 quả - Gừng: 2 lát - Hành: 1 củ - Tỏi: 2 nhánh - Rượu nếp, muối, mì chính vừa đủ - Nước canh gà: 1 bát.
Thực thiện:
Táo, đông trùng hạ thảo rửa sạch, ngâm trong nước lạnh.
Ba ba mổ thịt, bỏ nội tạng, rửa sạch.
Cho ba ba vào nồi cùng với nước canh gà, táo, đông trùng hạ thảo, gừng, hành, rượu vào đun sôi.
Sau đó vặn nhỏ lửa đun cho đến khi nhừ, nêm muối, mì chính vào là có thể ăn được.
Bài 2:
Thịt vịt: 90gr - Đông trùng hạ thảo: 15g - Hoài sơn: 30gr - Đẳng sâm: 12gr - Sa nhân: 6gr.
Thực hiện:
Rửa sạch thịt vịt, chặt thành miếng nhỏ; hoài sơn, đẳng sâm, sa nhân rửa sạch.
Đem tất cả nguyên liệu trên (trừ sa nhân) cho vào nồi với lượng nước thích hợp, đun nhỏ lửa trong khoảng 2 giờ, cho sa nhân vào đun tiếp khoảng 1/2 giờ là có thể dùng được.
Bài 3:
Đông trùng hạ thảo: 6gr - Chim cút: 2 con - Gừng tươi: 2 lát - Hành lá, rượu trắng, muối tinh, đường trắng.
Thực hiện:
Cho tất cả vào nồi với lượng nước thích hợp đun nhỏ lửa cho đến khi chim nhừ là có thể dùng được.
Bài 4:
Đông trùng hạ thảo: 10gr - Thịt gà: 200gr
Thực hiện:
Đem đông trùng hạ thảo và gà hầm nhừ, cho chút gia vị là có thể dùng được.
Bài 5:
Đông trùng hạ thảo: 30gr - Rượu trắng: 0,5L
Đem đông trùng hạ thảo cắt vụn, cho vào lọ rượu ngâm, phong kín miệng lọ lại, mỗi ngày lắc đi lắc lại 1 lần, sau 7 ngày là uống được. Mỗi ngày uống khoảng 10-20ml, uống lúc đói.